Daltonizm – czym jest i jakie są jego rodzaje?

Wszyscy ludzie na świecie postrzegają kolory trochę inaczej. Kobiety widzą więcej kolorów od mężczyzn oraz dla każdego, np. turkusowy może być bardziej zielony lub bardziej niebieski. Istnieje jednak choroba, która zaburza całkowicie widzenie barw.

Daltonizm – definicja i podział na różne rodzaje

Daltonizm, nazywany również ślepotą barw, jest zaburzeniem widzenia polegającym na błędnym rozpoznawaniu lub nierozróżnianiu kolorów. Najczęściej jest spowodowana genetycznie nieprawidłowym funkcjonowaniem czopków w siatkówce oka.

Nazwa pochodzi od angielskiego fizyka i chemika Johna Daltona, który w 1794 roku zaobserwował u siebie nieprawidłowe widzenie i nazywanie barw. To właśnie od jego nazwiska utworzono nazwę dla choroby, którą odkrył u siebie.

Kto jest narażony na daltonizm? – podłoże genetyczne

Przez to, że daltonizm to choroba genetyczna jest on dziedziczny. Najczęściej chorują na niego mężczyźni, ma go około 8% z nich. Natomiast kobiety chorują 16 razy rzadziej od mężczyzn, tylko 0,5% kobiet go ma. Czym to jest spowodowane? Czemu mężczyźni są bardziej narażeni?

Odpowiedź jest prosta. Mężczyźni mają tylko jeden chromosom X (XY), a kobiety posiadają dwa (XX). Daltonizm to choroba sprzężona z chromosomem X, więc jeśli jeden chromosom X jest uszkodzony, to u mężczyzn pojawiają się objawy. Natomiast kobiety są wtedy tylko nosicielkami i żeby doświadczyć objawów muszą mieć uszkodzone oba chromosomy X.

Rodzaje daltonizmu. Który występuje najczęściej?

W zależności, jaki rodzaj daltonizmu dana osoba posiada, będzie ona miała problem z rozpoznawaniem innych kolorów. Istnieją 3 rodzaje daltonizmu i 3 podrodzaje do każdego, a są to:

• dichromatyzm – polega na braku jednego z trzech rodzajów czopków (zielony, czerwony lub niebieski):
  • protanopia – zaburzenie widzenia czerwieni.
  • deuteranopia – zaburzenie widzenia zieleni.
  • tritanopia – zaburzenie widzenia niebieskiego.
• trichromatyzm – polega na nieprawidłowym działaniu jednego z czopków, ale wszystkie trzy są obecne w siatkówce:
  • protanomalia – zaburzone postrzeganie nasycenia i jaskrawości czerwieni.
  • deuteranomalia – zaburzone postrzeganie nasycenia zieleni, ale nie jaskrawości.
  • tritanomalia – zaburzenie postrzegania koloru niebieskiego.
• monochromatyzm – polega na całkowitej niezdolności rozpoznawania kolorów. Osoby widzą wtedy tylko odcienie szarości, od biel do czerń.
  • monochromatyzacja czopków – osoba nie widzi barw, ale wizja świata jest w miarę normalna.
  • achromatopsja – osoba nie posiada lub posiada bardzo mało czopków, przez co nie widzi kolorów oraz jest zaburzona wizja świata w normalnym świetle.
  • agnozja barw – osoba nie widzi kolorów, nawet jeśli oczy są do tego zdolne, jest zaburzeniem postrzegania, ale nie wizji.

Najczęściej mężczyźni zmagają się z nieprawidłowym widzeniem kolorów czerwonego i zielonego. Najrzadziej spotyka się zaburzenia widzenia koloru niebieskiego.

Daltonizm – przyczyny inne niż genetyka

Daltonizm może zostać również nabyty przez m.in.: przewlekłe choroby ogólnoustrojowe, chorobę Parkinsona lub choroby oczu, szczególnie te z uszkodzeniem siatkówki. Również wiek ma wpływ na to, jak widzimy kolory. Im człowiek starszy, tym gorsza ostrość widzenia, a barwy są mniej nasycone. Czasami działania niektórych leków też mogą spowodować zaburzenie widzenia barw.

Jak diagnozuje się daltonizm?

Najpopularniejszą metodą diagnozy daltonizmu jest wykonanie testu przy użyciu tablic Ishihary. Są to okrągłe obrazy, wykonane z kolorowych kropek, z których ułożona jest najczęściej liczba, bądź kształt. Osoba zdrowa jest w stanie odczytać każdą tablicę.

Codzienne trudności osób z daltonizmem oraz rozwiązania technologiczne

Osobom z ślepotą barw ciężej jest na co dzień funkcjonować, a wykonywanie niektórych zawodów jest niemożliwe. Osoby takie nie mają najczęściej prawa jazdy, ponieważ mając trudność w odróżnianiu koloru czerwonego i zielonego, nie widzą oni poprawnie sygnalizacji świetlnej oraz znaków drogowych. Nie mogą także wykonywać takich zawodów jak grafik, pilot, elektryk, kierowca pojazdów itp.

Jednakże opracowywane są specjalne rozwiązania, aby pomóc takim osobom widzieć choć trochę lepiej kolory. Powstały specjalne okulary, nie leczą one choroby, ale sprawiają, że chory widzi lepszy kontrast między kolorami. Niektóre strony internetowe i systemy operacyjne posiadają specjalne ustawienia dla osób z zaburzeniami widzenia, tak by korzystanie z komputera było dla nich łatwiejsze, np. poprzez ustawienie większego kontrastu.

Daltonizm – choroba, z którą da się żyć

Podsumowując, daltonizm może wydawać się poważną chorobą, która utrudnia codzienne czynności, jednak mając tę wadę od urodzenia, osoba taka jest przyzwyczajona do swojej wizji świata i nie przysparza jej to tyle trudności, ile mogłoby się wydawać. Da się z nim normalnie żyć i czasem nawet możemy nie wiedzieć, że ktoś ma daltonizm.