Kiedy najpóźniej można przyjąć tabletkę „dzień po”, żeby antykoncepcja awaryjna była skuteczna?

Tabletki „dzień po” zapewniają ochronę przed ciążą w awaryjnych sytuacjach, takich jak np. niezastosowanie zabezpieczenia podczas współżycia seksualnego czy też niepowodzenie zastosowanej metody antykoncepcji. Stosuje się je jednorazowo, po odbytym stosunku płciowym. Ile kobieta ma czasu, aby przyjąć tabletkę „dzień po”? Czy to bezpieczne? Odpowiadamy na te pytania.  

Kiedy najpóźniej można przyjąć tabletkę „dzień po”, żeby antykoncepcja awaryjna była skuteczna?

Jak działa tabletka „dzień po”? 

Zacznijmy od tego, jak działa tabletka dzień po. Na rynku dostępne są pigułki zawierające syntetyczny hormon zwany lewonorgestrelem (Levonorgestrelum) lub substancję czynną — octan uliprystalu (Ulipristal acetate). Substancje te mogą zahamować lub opóźnić owulację. Mogą one również oddziaływać na warunki panujące w jamie macicy tak, aby uniemożliwić przedostanie się plemników do komórki jajowej i co za tym idzie, uniemożliwić także zapłodnienie [1, 3].

Tabletka „dzień po” – gdzie ją kupić?  

Tabletki „dzień po” w Polsce są dostępne wyłącznie za okazaniem ważnej recepty od lekarza. Może to być lekarz dowolnej specjalności, nie tylko ginekolog. Receptę można uzyskać zarówno po wizycie osobistej w gabinecie, jak i na odległość, bez wychodzenia z domu. Drugie rozwiązanie jest o wiele szybsze i wygodniejsze, dlatego wiele kobiet decyduje się na taką opcję. Zwłaszcza że w przypadku tego typu pigułek liczy się czas.

Cena tabletek „dzień po” zależy od rodzaju preparatu. W przypadku pigułek z lewonorgestrelem zapłacimy około 35-50 złotych za sztukę, natomiast tabletki z octanem uliprystalu (o wyższej skuteczności) mogą kosztować nawet 100-150 złotych za sztukę. Jeśli staramy się o receptę prywatnie, należy do tego doliczyć jeszcze koszt odbycia wizyty u lekarza.

Kiedy najpóźniej można przyjąć tabletkę „dzień po”?  

Tabletka „dzień po” jest skuteczna tylko wtedy, gdy zostanie przyjęta w określonym czasie po odbyciu stosunku płciowego bez zabezpieczenia [1-5]: 

• w przypadku pigułek zawierających lewonorgestrel wskazane jest zażycie maksymalnie do 72 godzin (3 dni) po współżyciu; 
• w przypadku pigułek zawierających octan uliprystalu tabletkę należy przyjąć najpóźniej do 120 godzin (5 dni) po odbytym stosunku seksualnym bez zabezpieczenia. 

Ponieważ skuteczność tabletek „dzień po” maleje wraz z upływem czasu, dla uzyskania najwyższej możliwej skuteczności należy przyjąć na produkt leczniczy będący środkiem antykoncepcji awaryjnej w ciągu pierwszych 24 godzin. 

Warto wiedzieć: na skuteczność tabletek „dzień po” mogą wpływać wymioty – jeśli w ciągu 3 godzin od przyjęcia pigułki u kobiety wystąpiły wymioty, zalecana jest konsultacja z lekarzem [2, 6, 10]. Także masa ciała może mieć wpływ na skuteczność antykoncepcji awaryjnej. Badania sugerują, że u kobiet z wyższym wskaźnikiem masy ciała (ang. Body Mass Index, BMI) tabletki „dzień po” są mniej skuteczne [7, 8, 10]. 

Czy tabletka „dzień po” jest bezpieczna?  

Na koniec warto wspomnieć o możliwych zagrożeniach związanych z antykoncepcją awaryjną. Tabletki „dzień po” należy stosować wyłącznie w sytuacjach awaryjnych, jednorazowo po odbytym stosunku seksualnym bez zabezpieczenia. Lekarze nie zalecają regularnego korzystania z tej formy antykoncepcji, ponieważ skutkiem może być zaburzenie równowagi cyklu menstruacyjnego [9].  

Jeśli antykoncepcja awaryjna zostanie zastosowana wyłącznie w sytuacji awaryjnej, oraz zgodnie z zaleceniami lekarza, takie jednorazowe przyjęcie tabletki „dzień po” nie powinno się wiązać z niebezpieczeństwem dla organizmu kobiety. Należy jednak mieć na uwadze możliwe skutki uboczne (każdy produkt lecznicy może wywoływać działania niepożądane), takie jak [1, 3, 8, 9, 10]: 

• ból brzucha; 
• ból piersi; 
• bóle głowy;
• nudności i wymioty; 
• plamienie z dróg rodnych; 
• senność;
• zawroty głowy; 
• zmęczenie.

Kto nie powinien stosować antykoncepcji awaryjnej?

Tabletki „dzień po” nie powinny być stosowane przez kobiety, które mają ku temu przeciwwskazania. Wśród nich wymienia się [2, 3, 11]: 

• ciążę i karmienie piersią; 
• przyjmowanie leków na gruźlicę, padaczkę lub zakażenie wirusem HIV; 
• stosowanie leków przeciwgrzybiczych zawierających substancję aktywną gryzeofulwinę;
• stosowanie suplementów zawierających dziurawca.

Przed wypisaniem recepty na antykoncepcję awaryjną nie jest konieczne badanie przez lekarza, ale wskazany jest wywiad w kierunku ewentualnych przeciwwskazań do stosowania tabletki „dzień po”. 

Źródła: 

1. Cleveland Clinic (2022). Morning-After Pill: Emergency Contraception & Side Effects. [online] Cleveland Clinic. Available at: https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/23386-morning-after-pill [Dostęp: 02.07.2024 r.]

2. Mayo Clinic (2018). Morning-after pill – Mayo Clinic. [online] Mayoclinic.org. Available at: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/morning-after-pill/about/pac-20394730 [Dostęp: 02.07.2024 r.]

3. Ranganathan, S., Gupta, V. (2023). Postcoital Contraception. [online] PubMed. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559157 [Dostęp: 02.07.2024 r.]

4. Endler, M., Li, R.H.W., Danielsson, G. (2022). Effect of levonorgestrel emergency contraception on implantation and fertility: A review. Contraception 109: 8-18.

5. Kunci, K., Efektivitas, Darurat Tigor, K., Simanjuntak, P., Sihaloho, R., Batara, I., Sirait (n.d.). The Efficacy of Emergency Contraception to Prevent Pregnancy: A Systematic Review and Meta-Analysis Efektivitas Kontrasepsi Darurat untuk Mencegah Kehamilan: Tinjauan Sistematis dan Meta-Analisis. Indonesian Journal of Obstetrics & Gynecology Science 6(3): 346-354.

6. NHS (2024). Side effects of the emergency contraceptive pill (morning after pill). [online] Available at: https://www.nhs.uk/contraception/methods-of-contraception/emergency-contraceptive-pill-morning-after-pill/side-effects [Dostęp: 02.07.2024 r.]  

7. Chao, Y.-S., Frey, N. (2018). Ulipristal versus Levonorgestrel for Emergency Contraception: A Review of Comparative Clinical Effectiveness and Guidelines. [online] Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538737 [Dostęp: 02.07.2024 r.]

8. Rudzinski, P., Lopuszynska, I., Pazik, D., Adamowicz, D., et al. (2023). Emergency contraception – A review. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology 291: 213–218.

9. Medical News Today (2020). How many times can you take plan B? What to know. [online] Available at: https://www.medicalnewstoday.com/articles/how-many-times-can-you-take-plan-b [Dostęp: 02.07.2024 r.]

10. World Health Organization: WHO (2021). Emergency contraception. [online] Who.int. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/emergency-contraception [Dostęp: 02.07.2024 r.]

11. NHS (2024). Who can take the emergency contraceptive pill (morning after pill). [online] Available at: https://www.nhs.uk/contraception/methods-of-contraception/emergency-contraceptive-pill-morning-after-pill/who-can-take-it [Dostęp: 02.07.2024 r.]