Testosteron

Testosteron – norma, niedobór, nadmiar. Jak liczyć poziom testosteronu? Rola w organizmie mężczyzn i kobiet

Testosteron
Testosteron/ foto: canva.com

Testosteron to hormon płciowy z grupy androgenów. Choć uważany jest za typowo męski hormon, występuje również u kobiet i jest niezbędny do do prawidłowego funkcjonowania. Nieprawidłowy poziom testosteronu, wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie organizmu kobiety oraz mężczyzny. Testosteron jest hormonem syntetyzowanym u mężczyzn głównie przez jądra, u kobiet przez jajniki oraz nadnercza u kobiet i mężczyzn. Wytwarzanie testosteronu, jest kontrolowane przez hormon wydzielany przez przysadkę mózgowa. U mężczyzn testosteron odpowiada min. za wykształcenie drugorzędnych cech płciowych w okresie dojrzewania. To właśnie wtedy jego poziom jest wyjątkowo wysoki. Z naszego artykułu dowiesz się o prawidłowej normie tego hormonu, konsekwencjach niedoboru oraz nadmiaru. Czym jest testosteron i jak wpływa na organizm? Zapraszamy do lektury.

Testosteron u mężczyzn – rola testosteronu

Testosteron to jeden z najważniejszych męskich hormonów płciowych. Jego nadmiar lub niedobór może wskazywać na zaburzenia hormonalne, co prowadzi do groźnych powikłań. Testosteron u mężczyzn pełni najistotniejszą rolę w prawidłowych utrzymaniu funkcji seksualnych, ale również odpowiedzialny jest za szereg innych działań. Aż 95% testosteronu u mężczyzn, wytwarzane jest przez komórki Leydiga, pozostała część powstaje w nadnerczach. Testosteron u mężczyzn odpowiedzialny jest za:

  • rozwój męskich narządów płciowych, podtrzymywanie ich funkcjonalności w dorosłym życiu. Dzięki niemu rozwijają się jądra, pęcherzyki nasienne, moszna, prącie, gruczoły krokowe,
  • produkcję spermy,
  • rozwój męskiego typu owłosienia,
  • inicjację seksualną,
  • odpowiednie ustawienie strun głosowych,
  • rozkład tkanki tłuszczowej,
  • wpływa na przyrost masy mięśniowej,
  • stymuluje i utrzymuje funkcje seksualne,
  • testosteron zapewnia wzrost kości długich poprzez działanie z hormonem wzrostu.

Testosteron określany jest często hormonem agresji – jest to krzywdzące określenie, bo tak naprawdę testosteron jest męskim hormonem zdrowia. Oczywiście jeśli jego poziom w organizmie jest prawidłowy.

Poziom testosteronu u mężczyzn – norma i niedobór

Prawidłowa produkcja testosteronu ma ogromny wpływ na funkcjonowanie organizmu u mężczyzn. Zespół niedoboru testosteronu występuje najczęściej u mężczyzn powyżej 50. roku życia i dotyka nawet 2-6% panów. Nie zawsze jednak związane jest to z wiekiem, dlatego warto zwrócić uwagę na towarzyszące obniżeniu produkcji testosteronu:

  • zaburzenia wzwodu,
  • obniżenie popędu seksualnego oraz spadek aktywności seksualnej,
  • zaburzenia erekcji,
  • rzadkie i słabe poranne erekcje,
  • zmniejszenie owłosienia na ciele,
  • ginekomastia (przerost gruczołu sutkowego),
  • utrata masy ciała,
  • spadek siły mięśniowej,
  • obniżenie masy kostnej,
  • zaburzenia snu,
  • otyłość,
  • zaburzenia metaboliczne,
  • pogorszenie sprawności intelektualnej,
  • wahania nastroju,
  • depresja,
  • spadek energii,
  • uderzenia gorąca.

U chłopców w okresie dojrzewania, na niski poziom testosteronu może wskazywać opóźnienie dojrzewania płciowego i brak rozwoju wtórnych cech płciowych. Niedobór tego hormonu u młodych mężczyzn może skutkować trudnościami z płodnością. Należy również pamiętać, że prawidłowy poziom testosteronu i objawy jego spadku, będą różnić się w zależności od wieku. Przyczyną niedoboru testosteronu w organizmie, może być zespół Klinefeltera. Jest to choroba uwarunkowana genetycznie i związana odstępem od normy chromosomalnej. Inne przyczyny to zaburzenie rozwoju lub zstępowania jąder, guzy jąder (które dotyczą również młodszych mężczyzn), zapalenie lub idiopatyczny zanik jąder. Pozostałe przyczyny to m.in. zespół Kallmana, niewydolność przysadki lub podwzgórza w związku z urazami, radioterapią, infekcją lub guzem. Z wiekiem dochodzi do upośledzenia pulsacyjnego wydzielania GnRH i LH – spada ilość komórek śródmiąższowych Leydiga, pogorszenie ukrwienia, co skutkuje spadkiem poziomu testosteronu. Proces ten może występować już u mężczyzn około 40 roku życia, a proces ten przyspieszają niektóre uwarunkowania genetyczne, nałogi, leki, otyłość lub choroby przewlekłe.

Testosteron u mężczyzn
Testosteron u mężczyzn/ foto: canva.com

Nadmiar testosteronu u mężczyzn

Naturalny nadmiar testosteronu u mężczyzn nie jest częstym zjawiskiem. Najczęściej nadmiar występuje u sportowców i kulturystów, którzy przyjmują suplementy i preparaty z testosteronem. Początkowo przyjmowany zewnętrznie testosteron wpływa na masę mięśniową oraz sprawność funkcji seksualnych, jednak nadmierne ich przyjmowanie, blokuje naturalny hormon, co skutkuje:

  • impotencją,
  • zmniejszeniem rozmiaru jąder,
  • niepłodnością,
  • zanikiem cech męskich,
  • urojeniami,
  • zespołem metabolicznym,
  • zaburzeniami psychicznymi,
  • agresją,
  • chorobą wątrobową,
  • rozrostem prostaty,
  • trądzikiem
  • opuchlizną nóg,
  • przybieraniem na wadze,
  • nadciśnieniem tętniczym,
  • wysokim poziomem cholesterolu,
  • bezsennością,
  • migrenami,
  • wahaniami nastroju,
  • w okresie dojrzewania – zahamowaniem wzrostu.

Co ważne – oznaczenie poziomu testosteronu we krwi, stanowi standardowe badanie w diagnostyce niepłodności.

Testosteron – norma i rola w organizmie kobiet

Choć testosteron jest najważniejszym hormonem płciowym u mężczyzn, kobiety też nie mogą bez niego żyć. Medycyna wciąż jednak nie zna pełnego wpływu testosteronu na organizm kobiety. Udowodniono jednak, że podobnie jak estrogen (najważniejszy żeński hormon płciowy), odgrywa ważną rolę we wzroście płodności u pań. Odpowiedni poziom tego hormonu zapewnia funkcjonowanie jajników, odpowiednio mineralizuje kości oraz wpływa na poziom libido. Niektóre badania wskazują, że testosteron u kobiet działania neuroprotekcyjne. Nieprawidłowy poziom tego hormonu w organizmie kobiet, wpływa na zaburzenie funkcjonowania organizmu, a także pojawienie się poważnych chorób. Zbyt niski poziom testosteronu i estrogenu – według niektórych badań – może mieć związek z chorobą Alzhaimera. Podwyższony poziom testosteronu, wpływa natomiast na rozwój zespołu policystycznych jajników.

U prawie większości kobiet, testosteron powstaje obwodowo – wytwarzanie testosteronu z androstendionu odbywa się w obrębie wątroby, tkanki tłuszczowej i skóry. W drugiej połowie, wytwarzany jest w obrębie jajników i w warstwie siatkowej kory nadnerczy. Co ważne, niskie dawki testosteronu podawane kobietą, powodują redukcję objawów zaburzeń lękowych oraz depresji. Ponadto testosteron wykazuje właściwości zmniejszające zaburzenia psychiczne, które występują u kobiet po zabiegu usunięcia jajników.

Wysoki poziom testosteronu u kobiet

Nadmiar i niedobór testosteronu u kobiet, ma wpływ na ich zdrowie. Powodem podwyższonego poziomu tego hormonu może być m.in

  • dysproporcje hormonalne estrogenu i progesteronu,
  • niska lub zerowa aktywność fizyczna,
  • insulinoodporność,
  • utrata kontroli apetytu oraz regulacji metabolizmu.

Objawy zwiększonego wydzielania testosteronu u kobiet jest bardzo charakterystyczny, jego objawy to:

  • Nadmierne owłosienie na ciele (hisurtyzm). Hirsutyzm może wskazywać na problemy z jajnikami, nerkami i tarczycą. Dlatego badanie poziomu testosteronu w takich przypadku, jest niezbędne.
  • Maskulinizacja – pojawienie się męskich cech płciowych, takich jak: nadmierne owłosienie ciała, narastanie masy mięśniowej, obniżenie tonu głosu, zanik sutków, przerost łechtaczki.
  • problemy z cerą,
  • niższa odporność organizmu,
  • skłonności do tycia,
  • zanik płodności,
  • problemy z zajściem w ciążę lub jej utrzymaniem,
  • nadpobudliwość, agresja
  • łysienie typu męskiego,
  • zaburzenia cyklu miesiączkowego,
  • spadek libido.

Niski poziom testosteronu u kobiet

Niedobór testosteronu u kobiet również ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Z wiekiem poziom testosteronu spada, ale problemy z niedoborem, mogą pojawić się u kobiet w każdym wieku. Obniżony poziom testosteronu może mieć związek z menopauzą, ale również antykoncepcją hormonalną, chorobami autoimmunologicznymi (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty), stres, niewydolność nadnerczy. Objawy niedoboru testosteronu mogą przejawiać się w następujący sposób:

  • zmęczenie,
  • osłabienie mięśni,
  • przybieranie na wadze,
  • trudności w regularnym śnie,
  • wypadanie włosów i łysienie,
  • obniżenie gęstości kości: osteoporoza i osteopenia,
  • zmniejszenie pobudzenia genitaliów,
  • spadek libido,
  • depresja i lęk.

Badanie testosteronu – kiedy wykonać badanie?

W przypadku wystąpienia u pacjenta wymienionych w powyższych akapitów objaw, związanych z nieprawidłowym występowaniem normy testosteronu, należy wykonać badania. Badanie przeprowadzone jest w oparciu o próbkę krwi, pobranej na czczo w godzinach porannych. Dlatego najlepiej udać się na wizytę w godz. 8.00-10.00. Nawet niewielki wysiłek fizyczny ma wpływ na wynik badań, dlatego przed wykonaniem go należy pozostać w pozycji siedzącej przez ok. 10-15 minut. Wyniki badań testosteronu powinien zinterpretować lekarz – wartości zależą od przyjętych norm laboratoryjnych.

Badanie poziomu testosteronu u kobiet i mężczyzn. Normy testosteronu

Testosteron – badanie poziomu u mężczyzn i kobiet. Normy testosteronu u kobiet i mężczyzn wyglądają następująco:

Wolny testosteron – normy:

  • mężczyźni: 174–792 pmol/l (50–210 ng/l)
  • kobiety: <29,5 pmol/l (<8,5 ng/l)

Całkowity testosteron – normy:

  • mężczyźni: 9,0–34,7 nmol/l (260–1000 ng/dl)
  • kobiety: 0,52–2,43 nmol/l (15–70 ng/dl)

Jak wspomnieliśmy jednak, wyniki muszą być zinterpretowane przez lekarza, który zdiagnozuje schorzenie oraz poda prawidłowy sposób leczenia spadku stężenia testosteronu lub jego nadmiaru.

Testosteron badania
Testosteron badania/ foto: canva.com

Niedobór testosteronu – jak podnieść poziom testosteronu?

W leczeniu niskiego testosteronu, kluczowe będzie rozpoznanie przyczyny zaburzeń, dzięki czemu będzie można wdrożyć odpowiednie leczenie. Każda terapia jest zindywidualizowana i dostosowana do potrzeb pacjenta. Inaczej zachodzić będzie leczenie u młodego mężczyzny, starającego się o dziecko, a inaczej u dojrzałego mężczyzny, którego niedobór testosteronu związany jest z wiekiem – wówczas będzie podawanie testosteronu w formie preparatów. Każda terapia wymagać będzie jednak zdrowego stylu życia. Potrzebne będzie zatem stosowanie zbilansowanej diety, zawierającej w swoim składzie węglowodany, tłuszcze i białka. Ważne jest również utrzymanie prawidłowej masy ciała, unikanie używek takich jak alkohol, papierosy i narkotyki. Mężczyźni będą musieli również unikać przegrzania jąder, a więc zrezygnować z sauny i gorących kąpieli. Przy czym istotny jest wysiłek fizyczny i dbanie o higienę snu.

Jak podnieść poziom testosteronu?

  • pomocne będą rozmaite wyroby medyczne i suplementy diety, które stymulują syntezowanie męskiego hormonu płciowego przez organizm i zawierają pierwiastki takie jak cynk, wapń i magnez.
  • stosowanie witaminy D, która hamuje przetwarzanie testosteronu w estrogen i witaminy B3, która pomaga w przetwarzaniu cholesterolu w testosteron,
  • właściwa dieta,
  • wysiłek fizyczny – 2-3 razy w tygodniu.

Testosteron podawany zewnętrznie u kobiet działa antagonistycznie w stosunku do estrogenów. Oznacza to, że zmniejsza nadmierne krwawienie, obrzęki piersi przed menstruacją, hamuje wydzielanie gonadotropin z przysadki, laktację, hamuje powstawanie przerzutów w raku piersi.

Nadmierny poziom testosteronu w organizmie – leczenie

Jak wspominaliśmy, najczęściej nadmiar testosteronu u dorosłych mężczyzn związany jest z przyjmowaniem suplementów przez sportowców. Jednak u kobiet występować on może z powodu wewnętrznego zachwiania gospodarki hormonalnej, co jest groźne dla zdrowia. Jak obniżyć testosteron? Stosowane są najczęściej tabletki antykoncepcyjne, które zawierają progesteron i estradiol, w niektórych przypadkach – leki sterydowe. W przypadku naturalnych metod, wpływ ma odpowiednia dieta, produkty które obniżają poziom hormonu męskiego, to:

  • produkty zawierające dużą ilość węglowodanów, cukry proste – słodycze, biały cukier,
  • wysoko przetworzone jedzenie, słabej jakości tłuszcze dania gotowe, mięso niskogatunkowe, fast foody,
  • niskokaloryczna dieta, która nie zaspokaja zapotrzebowania energetycznego organizmu.

Nadmierny poziom testosteronu, może wynikać również z wysokiej aktywności fizycznej – zatem obniżenie aktywności może pomóc w obniżeniu testosteronu. Mimo to wyżej podane przykłady, nie są zdrowe dla ogólnego funkcjonowania organizmu, powodują bowiem ryzyko innych chorób: w tym otyłości oraz cukrzycy. Dlatego tak niezbędne jest stosowanie się do zaleceń lekarzy i poddanie się terapii, która będzie przez nich zalecana. Wysoki poziom testosteronu może mieć bardzo poważne w skutkach konsekwencje – zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, dlatego w przypadku rozpoznania u siebie nadmiernego wydzielania testosteronu, należy udać się na badania, a następnie poddać terapii proponowanej przez lekarza.

Testosteron to hormon, bez którego zarówno kobiety, jak i mężczyźni nie mogą w pełni poprawnie funkcjonować. Jego odchylenie od normy – nadmiar lub niedobór, mogą powodować poważne w konsekwencjach powikłania oraz choroby. Dlatego ważne jest obserwowanie swojego organizmu, a w razie konieczności zrobić niezbędne badania, które pozwolą kontrolować poziom tego hormonu w organizmie.

Podobne wpisy