Żubry online, czyli odratowana duma narodowa

Kolejny wpis na naszym blogu, serdecznie zapraszamy do lektury posta, tym razem o żubrach! Polska jest krajem znanym z obecności na swoim terenie największego, lądowego ssaka w całej Europie – żubra. Bez wątpienia, jest to fakt, którym można się szczycić – nie wszyscy bowiem mogą oglądać Króla Puszczy w jego naturalnym środowisku. Licząca ponad 2000 osobników populacja ciągle się powiększa, a atrakcyjność i chęć zobaczenia żubra ściąga każdego roku do Polski wielu zagranicznych turystów. Ssak ten posiada bardzo długą historię, która nie zawsze była tak kolorowa jak dziś.

Historyczne żubry

Przełom XV i XVI wieku dla żubrów zamieszkujących tereny dzisiejszej Polski był czasem bardzo korzystnym – to właśnie wtedy wprowadzony został pierwszy nakaz ochrony tych ssaków. Ich obecność w tym czasie odnotowana była nie tylko w Puszczy Białowieskiej, ale również Niepołomickiej i w lasach sandomierskich. Przez kolejne 400 lat populacja zwiększała się, a w 1857 roku liczyła blisko 1900 osobników. Mimo stopniowego wzrostu liczebności, bardzo czarny i smutny dla żubrów okazał się wiek XX. Pierwsza wojna światowa poskutkowała niemalże całkowitym wyginięciem tych europejskich ssaków. Według zapisów, na początku 1919 roku wolnożyjących żubrów w Polsce zostało jedynie 4, natomiast kilka miesięcy później odnaleziono szczątki samicy żubra, która okazała się być ostatnim osobnikiem gatunku. 

Cztery lata później, w 1923 roku, profesor Jan Sztolcman zdecydował się powołać Towarzystwo Ochrony Żubra, którego głównym celem było uratowanie gatunku od całkowitej zagłady oraz stworzenie spisu wszystkich żyjących osobników na świecie. Mimo wyginięcia wolnożyjących jednostek, przydatne do tego celu okazały się żubry znajdujące się w prywatnych zwierzyńcach. Łączna ich ilość szacowana była na 29 samców i 25 samic.

Działania Towarzystwa Ochrony Żubra pierwsze owoce przyniosły w 1929 roku, kiedy to do Puszczy Białowieskiej wypuszczono dwa żubry. Do czasu rozpoczęcia II Wojny Światowej w Księgach Rodowodowych zanotowano na terenie tego samego lasu aż 16 osobników. Liczba ta z roku na rok dynamicznie się zwiększała, a w 1971 roku wynosiła już ponad 200 jednostek. Najświeższe dane z 2019 roku informują, że każdego roku rodzi się kilkadziesiąt młodych żubrów, a całkowita ilość tych zwierząt w Polsce wynosi już ponad 2000 osobników, co klasyfikuje ją jako największą populację tego gatunku na świecie. 

Żubroń, co to za zwierze?

W XIX wieku na terenie Polski wyhodowany został pierwszy ssak nazywany żubroniem. Jest on krzyżówką samca żubra i samicy bydła domowego. Masa tego zwierzęcia nawet dwukrotnie przewyższa wagę Króla Puszczy, a jego charakterystycznymi cechami są: duża siła, szybki wzrost, odporność na choroby i złe warunki klimatyczne. Na terenie Polski obecnie żyje jedynie kilka osobników z gatunku żubroni

Lasy dla żubra

Populacja żubrów z roku na rok stopniowo się zwiększa, jednak liczba osobników nie pozwala jeszcze na określenie tego gatunku jako bezpiecznego. W związku z tym faktem powstało wiele projektów mających na celu zwiększenie ich ogólnej ochrony wliczając w to świadomość społeczną. Jednym z programów jest ten łączący działania Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Lasów Państwowych, Stowarzyszenia Miłośników Żubrów oraz Białowieskiego Parku Narodowego. 

Podstawowymi poczynaniami projektu jest stopniowe rozprzestrzenienie gatunku żubra poza granice Polski, a także rozproszenie istniejących już stad. Dodatkowo organizowane są kampanie edukacyjne mające na celu szerzenie idei ochrony tych ssaków zarówno wśród dzieci jak i osób dorosłych. W lasach stopniowo stwarzane są odpowiednie warunki dla żubrów, a ich ciągły monitoring pozwala na określanie skutków podjętych wcześniej działań, a także zdrowia tych zwierząt. Bardzo ważną inicjatywą jest także zwiększanie powierzchni leśnych. 

Król Puszczy w liczbach

Żubr jest niezwykle ciekawy nie tylko ze względu na swoją historię o szczęśliwym zakończeniu, ale także na inne aspekty jego życia. Jako największy europejski ssak lądowy szczyci się długością ponad 3 metrów i wysokością sięgającą 180 centymetrów. Pokaźne ciało zwierzęcia pokryte jest ciemnobrązowym futrem, liczącym aż z trzy warstwy. Cecha ta pozwala mu na bezproblemowe przetrwanie nawet najmroźniejszej zimy. Samiec żubra jest dużo bardziej masywny od samicy – męskie osobniki osiągają wagę nawet 800 kilogramów, natomiast żeńskie jedynie 540 kilogramów. Cykl życia żubra trwa od 15 do 24 lat, ciąża około 9 miesięcy, a młody osobnik waży od 15 do 35 kilogramów.

Fakty o żubrach mniej znane

Żubry prowadzą dzienny tryb życia, polegający zwykle na spokojnym spożywaniu pokarmu. Warto wiedzeć, że dorosły osobnik w ciągu dnia przyjmuje nawet do 50 kilogramów pożywienia, które w 80 procentach składa się z zielonych roślin, trawy, gałązek, kory drzew i krzewów. Mimo spożywania tak ogromnej ilości jedzenia i bardzo masywnej budowy ssak ten potrafi rozpędzić się nawet do 60 kilometrów na godzinę. Ciekawostką jest to, że mimo bardzo słabego zmysłu wzroku, żubry mają dobrze rozwinięty węch, a w dodatku nie posiadają naturalnych wrogów. 

Bliskie spotkania z żubrami

W chwili obecnej żubry oglądać można zarówno w specjalnie stworzonych parkach jak i na wolności. Najpopularniejszym i najbardziej turystycznym miejscem jest Rezerwat Pokazowy Żubrów w Puszczy Białowieskiej, w którym zwierzęta te żyją w warunkach półnaturalnych – ogrodzonych, bardzo dużych wybiegach. 

Inną bardzo ciekawą inicjatywą okazała się transmisja na żywo Lasów Państwowych, dzięki której Króla Puszczy obserwować można online ze swojego własnego pokoju. Kamera zainstalowana została na terenie Nadleśnictwa Browsk (Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku) i obejmuje jedną z polan, o którą przez cały rok dbają leśnicy. Żubry bardzo chętnie odwiedzają tę polanę szczególnie zimą, kiedy to pracownicy nadleśnictwa wykładają tam także karmę dla zwierząt. Transmisja z polany dostępna jest o każdej porze dnia, ale także w nocy, kiedy to obserwację umożliwiają reflektory podczerwieni. Technologia ta jest w stu procentach bezpieczna dla żubrów, które nie są w stanie zobaczyć światła o tej częstotliwości. Dla osób, które szerzej interesują się zwierzyną, nie lada gratką będzie możliwość obserwowana również innych zwierząt zamieszkujących tereny Nadleśnictwa Browsk.

Bieszczadzka Kraina Żubra

Bieszczady, zaraz po Puszczy Białowieskiej, są środowiskiem, w którym żubry występują na wolności. Dzięki inicjatywom ze strony leśnictwa Muczne oraz programowi „Ochrona in situ żubra w Polsce – część południowa” zwierzęta te podziwiać można w ich naturalnym środowisku w specjalnie wybudowanych zagrodach. Dla odwiedzających udostępnione zostały tarasy widokowe pozwalające na obserwacji Króla Puszczy niezależnie od aktualnie panujących warunków pogodowych. Licząca ponad 50 lat zagroda okazuje się być jedną z najpopularniejszych atrakcji Bieszczad. Głównymi celami wspomnianego projektu była całkowita odbudowa stada „Górny San”, które lata wcześniej wymarło przez panującą ówcześnie śmiertelną gruźlicę. Bardzo ważnym aspektem przedsięwzięcia jest również promocja Lasów Państwowych, ochrony przyrody oraz czynne edukacji. Podobnie jak w przypadku Nadleśnictwa Browsk, bieszczadzkie żubry oglądać można online na stronie Nadleśnictwa Stuposiany, którego częścią jest wspomniane leśnictwo Muczne wraz ze znajdującą się tam zagrodą.

Dumne pomniki

Żubr to zwierzę przed którym czuje się respekt, ale także dumę. Właśnie z tego powodu jest on symbolem wielu polskich miast i wsi takich jak Białowieża, Sokółka czy Narewka, ale także całego powiatu hajnowskiego i ziemi kaliskiej. W Polsce powstało również kilka pomników ukazujących Króla Puszczy. Najpopularniejszymi są te znajdujące się w Spale i Zambrowie. Żubr reprezentuje również logo Białowieskiego Parku Narodowego, którego jest główną atrakcją.

Polska jako ojczyzna żubra

Bardzo ciekawą i ważną informacją jest to, że w Polsce żyje największa populacja żubra na świecie. Taki fakt zobowiązuje jednostki jakimi są Lasy Państwowe, ale i wszystkich obywateli, do czynnej ochrony tego zwierzęcia. Historia tego zwierzęcia nie zawsze miała tak szczęśliwe rozwiązanie jak do tej pory, to od nas zależeć będzie to, czy nie zatoczy ona koła. 

Inne filmy z życia żubrów

Przypisy:
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBubr_europejski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat_Pokazowy_%C5%BBubr%C3%B3w
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBubr_pierwotny
https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/kampanie_i_akcje/zubryonline