Co to jest mechanizm z Antykithiry? Nowe odkrycia z 2021!

Ponad XXI wieków temu w Grecji powstał mechanizm niesamowitej jak na tamte czasy pomysłowości, urządzenie wskazujące dokładnie, jak będzie wyglądać niebo w nadchodzących dziesięcioleciach – położenie słońca i księżyca, fazy księżyca, a nawet zaćmienia. Ale ten niesamowity wynalazek utonął w morzu, a jego sekret zostałby zapomniany na dwa tysiące lat we wraku aż do 17 maja 1902 roku kiedy to archeolog Valerios Stais mechanizm odnalazł i dał podarował mu drugie życie.

Mechanizm z Antykithiry – niesamowite odkrycie

Przez ponad wiek badacze starali się zrozumieć jego funkcje. Od 2005 r. Wielodyscyplinarny zespół badawczy greckiej wyspy „Antikythera Mechanism Research Project” bada mechanizm przy użyciu najnowszych dostępnych zaawansowanych technologii. Wyniki tych trwających badań umożliwiły budowę wielu modeli. Wśród nich unikalny mechanizm zegarka, zaprojektowany przez Hublota jako hołd dla mechanizmu, obejmuje znane funkcje tego tajemniczego i fascynującego starożytnego mechanizmu. Model mechanizmu Antikythera, zbudowany przez Uniwersytet Arystotelesa w Grecji, wraz z mechanizmem zegarka i tym filmem w 3D są prezentowane na wystawie o mechanizmie, która odbywa się w Paryżu w Musée des Arts et Métiers. Oryginalne fragmenty Mechanizmu, jego główne modele i zegarek zaprojektowany przez Hublota są wystawione w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach w Grecji. Więc co to jest mechanizm z Antykithiry? Co dziś mówi nauka?

Mechanizm z Antykithiry – zasada działania

Mechanizm jest tak wyrafinowany, że nikt uwierzyłby w jego istnienie gdyby nie został odnaleziony. Nawet znacznie prostsza maszyneria wzbudziła by sensacje. Ten przedmiot z brązu powstał 2000 lat temu w Grecji – umożliwiał wgląd w przyszłość. Jak mówią badania – był to pierwszy starożytny mechaniczny komputer. Ponad 100 lat temu nurkowie wyłowili go we wraku ze skarbami ze starożytnej Grecji, pośród bezcennych rzeźb. Nazwano go – “mechanizmem z Antykithiry”. Starożytny konstruktor dokonał rzeczy niebywałej, za pomocą układu kółek zębatych odwzorował ruchy planet oraz księżyca. Jego dzieło jest przejawem niesamowitego geniuszu – które okazało się piekielnie trudną łamigłówką.

Modelowane przez mechanizm ruchy planet oraz słońca i księżyca oparte są na starożytnych greckich teoriach szacunku i epicyklu, które dotyczą dwóch ruchów kołowych. Przeniesienie tej teorii do postaci fizycznej można osiągnąć za pomocą przekładni epicyklicznej, w której środek jednego koła zębatego obraca się wokół środka drugiego. Freeth i Jones opisują funkcję mechanizmu planetarnego w następujący sposób:

Koło zębate obraca się z szybkością deferenta, a drugie koło zębate zamontowane epicyklicznie na pierwszym biegu obraca się z szybkością epicyklu. Popychacz szczelinowy, obracający się na osi deferenta, podąża za sworzniem przymocowanym do koła zębatego. Popychacz jest połączony z rurką, a wskaźnik jest przymocowany do rurki. To powoduje ruch zmienny.

Rekonstrukcja mechanizmu z Antykithiry

W 2012 r. Mechanizm Antikythera który 17 maja 1902 nieopodal greckiej wyspy odnalazł archeolog  Valerios Stais, był prezentowany jako część czasowej wystawy o wraku statku Antikythera, której towarzyszyły rekonstrukcje Ioannisa Theofanidisa, Dereka de Solli Price, Michaela Wrighta, Thessaloniki University i Dionysios Kriaris. Inne rekonstrukcje można oglądać w American Computer Museum w Bozeman w Montanie, w Children’s Museum of Manhattan w Nowym Jorku, w Astronomisch-Physikalisches Kabinett w Kassel w Niemczech oraz w Musée des Arts et Métiers w Paryżu.

Serial dokumentalny National Geographic Naked Science miał odcinek specjalnie poświęcony mechanizmowi Antikythera zatytułowany „Gwiezdny zegar BC”, który został wyemitowany 20 stycznia 2011 r. Dokument, “The World’s First Computer”, został wyprodukowany w 2012 r. przez badacza mechanizmu Antikythera – producent Tony Freeth. W 2012 r. BBC Four wyemitowało film “The Two-Thousand-Year-Old Computer” został także wyemitowany 3 kwietnia 2013 r. W Stanach Zjednoczonych w serialu naukowym NOVA , PBS , pod nazwą “Ancient Computer”.

Dokumentuje odkrycie i badanie mechanizmu w 2005 r. Przez projekt badawczy Mechanizmu z Antykithiry. W pełni działająca rekonstrukcja Lego mechanizmu Antikythera została zbudowana w 2010 roku przez hobbystę Andiego Carrola i przedstawiona w krótkim filmie wyprodukowanym przez Small Mammal w 2011 roku. Kilka wystaw zostało wystawionych na całym świecie, prowadząc do głównej „Antikythera shipwreck ”w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach w Grecji. Fikcyjna wersja urządzenia była centralnym punktem fabularnym filmu Stonehenge Apocalypse (2010), w którym wykorzystano go jako artefakt, który uratował świat przed zbliżającym się przeznaczeniem. Erich von Däniken w swojej książce “Chariots of the Gods” z 1968 roku, przedstawił go jako jeden z wielu „dowodów” starożytnych kosmitów odwiedzających ziemię i pozostawiających po sobie technologię.

Nowe odkrycia dotyczące mechanizmu z Antykithiry

W czasopiśmie „Scintific Reports” ukazała się publikacja zatytułowana „A Model of the Cosmos in the ancient Greek Antikythera Mechanism”, której autorem jest międzynarodowy zespół badawczy tworzący Antikythera Research Team. W jego skład wchodzą Tony Freeth, David Higgon, Aris Dacanalis, Lindsay MacDonald, Myrto Georgakopoulou i Adam Wójcik. Badacze dokonali rekonstrukcji brakującej części całego mechanizmu, pozwoliło to otrzymać całościowy obraz przedmiotu. Zachowana do współczesnych czasów została zaledwie 1/3 całego urządzenia, co znacząco utrudniało zrozumienie jego funkcji. Naukowcy stworzyli wizualizację na podstawie zachowanych fragmentów i umieścili w pracy badawczej hipotetyczny wygląd przedmiotu sprzed 2000 lat. Rekonstrukcja wyglądu przedniej i tylnej płyty w znaczący sposób przyczyniła się do okrycia dotychczas nieznanej funkcji urządzenia z Antykithiry.

Jak działał zespół naukowców?

Do zespołu badawczego zaangażowano badaczy zajmujących się różnorodnymi dziedzinami nauki, w celu holistycznego i dokładnego podejścia do mechanizmu z Antykithiry. W projekcie wzięli udział matematycy, specjaliści od mechanizmów zegarowych, materiałoznawcy, archeometalurdzy, specjaliści obrazowania komputerowego oraz fizycy. Dzięki temu powstał multidyscyplinarny zespół, który za cel obrał sobie zrozumienie budowy, sensu oraz funkcji całego urządzenia. Podwaliną całego procesu, były badania przeprowadzane we wcześniejszych latach przez innych naukowców. Obejmowały one skanowanie mechanizmu promieniami X, co pozwoliło odkryć znajdujące się wewnątrz metalowe fragmenty urządzeń, których przeznaczenie do tej pory było niejasne. Do tej pory uważano, że urządzenie to było w stanie analizować tylko ruchy Księżyca. Naukowcy stworzyli nowy model mechanizmu, który w konstrukcji zewnętrznej bazował na projektach poprzednich badaczy, lecz w wewnętrznym ułożeniu elementów różnił się diametralnie od prac poprzedników. We wcześniejszych latach sugerowano, że urządzenie z Antykithiry mogło służyć do określania położenia pozostałych planet, lecz brakowało jednoznacznych dowodów potwierdzających tę teorię.

Znaczenie tekstu odkrytego na mechanizmie z Antykithiry

Dzięki prześwietleniu rentgenowskiemu promieniami X, odkryto na powierzchni tylnej obudowy mechanizmu napisy, które rzuciły nowe światło na funkcję całego urządzenia. Znaleziony tekst zawierał w swojej treści opisy 5 planet – Merkurego, Wenus, Marsa, Saturna i Jowisza. Dlaczego na urządzeniu umieszczono napisy o takiej treści? Okazało się bowiem, że tekst pełnił rolę instrukcji dla użytkownika posługującego się przyrządem. Odkrycie tego faktu przez zespół badawczy, było momentem przełomowym w całym procesie przybliżania ludzkości celu, do jakiego urządzenie z Antykithiry było używane. Wyzwaniem dla autorów publikacji „A Model of the Cosmos in the ancient Greek Antikythera Mechanism” było udowodnienie tego, że cały mechanizm mógł zostać skonstruowany w czasach, kiedy powstawało urządzenie. Problematyczne było ustawienie fragmentu urządzenia, wskazującego położenie Księżyca względem Słońca. Do prawidłowego funkcjonowania urządzenia niezbędna była taka konstrukcja, która umożliwiłaby nie tylko prostoliniowy ruch, oznaczający zmiany faz księżyca, ale też jego rotację. Wcześniej uważano, że ze względów mechanicznych niemożliwe jest funkcjonowanie urządzenia w tej formie, ponieważ świadczyłoby to o nieprawidłowych odczytach. Rozwiązanie tego problemu udało się dopiero zespołowi specjalistów z Antikythera Research Team.

Nowe odkrycie zespołu badawczego w 2021 roku

Na jednej ze szprych, znajdującej się w urządzeniu znaleziono fragment, który miał odpowiadać za połączenie mechanizmu oznaczającego układ cykliczny Słońca, z tym symbolizującym fazy Księżyca. Oznaczało to, że ten kawałek mechanizmu był wystarczający do scalenia obu części urządzenia, a tym samym umożliwiał wierne odwzorowanie ruchów obu ciał niebieskich. Nieznana pozostawała odpowiedź na pytanie, jak starożytni Grecy postrzegali planety, które widzieli na niebie. Wiedza astronomów sprzed 2000 lat, opierała się na błędnym założeniu, że wszystkie planety i Słońce poruszają się wokół Ziemi. Próby określenia położenia planet i ich przewidywalnego ruchu, podejmowali już Babilończycy zapisując codzienne pozycje ciał niebieskich na niebie, lecz dopiero starożytni Grecy skonstruowali maszynę, która dzięki zastosowanej teechnologii mogła takie pomiary prowadzić samodzielnie. Założeniem zespołu badawczego było odtworzenie układu kół zębatych, w celu zrozumienia podejścia starożytnych ludzi do kwestii planet. Przednia obudowa mechanizmu z Antykithiry zawierała inskrypcje początkowo niemożliwe do rozszyfrowania, jednak kolejny raz z pomocą przyszło skanowanie promieniami X. Udało się odszyfrować tekst znajdujący się na przedniej części i okazało się, że zawiera on opisy położenia poszczególnych planet na niebie z dokładnością do dni. W tekście padają bowiem konkretne liczby – 224, 349, 82, 139, 104. Dodatkowo badacze odkryli, że każda inskrypcja jest przypisana do konkretnej planety, mającej swój odpowiednik na tylnej części obudowy urządzenia z Antykithiry. Przełomowym okazało się okrycie kolejnych dwóch liczb (462 i 442), które odpowiadały cyklom Wenusa i Saturna. Świadczyło to o tym, że urządzenie z Antykithiry musiało też pełnić podobną funkcję dla pozostałych planet, jak w przypadku Słońca i Księżyca.

Skąd starożytni Grecy posiadali wiedzę odnośnie ruchów planet?

Zespół badawczy znalazł rozwiązanie tego problemu w informacjach, jakie pozostały po starożytnych filozofach, Parmenidesie i Platonie. Wiadomości te, powiązano z szczegółami technicznymi całego urządzenia. Odkryto zatem, ze poszczególna wartość dla każdej planety, odpowiada ilości zębów w mechanizmach kół zębatych. Urządzenie zostało uproszczone w taki sposób, że dzięki znalezieniu wspólnej liczby podzielnej przez wartości, które odpowiadały poszczególnym planetom, można było zastosować mniejszą liczbę kół zębatych. Powodowało to sytuację, w której jedno koło zębate odpowiadało więcej niż jednej planecie, co w znaczący sposób upraszczało konstrukcję całego mechanizmu.

Modele wykonane przez naukowców

Stworzenie teoretycznych modeli całego urządzenia, pozwoliło na przeniesienie zdobytych dzięki pracy archeologów informacji zawartych na jego powierzchni, do praktycznego zastosowania. Naukowy wykonali wzorcowe koła zębate dla każdej z pięciu planet. Odtworzenie identycznych zębatek, jakie były używane przez starożytnych Greków, pozwoliło potwierdzić, że urządzenie jest w pełni funkcjonalne. Wszelkie obliczenia, które wykonywali Grecy konstruując przedmiot, okazały się mieć idealne przełożenie na praktykę. Dzięki temu, mechanizm z Antykithiry mógł zostać odwzorowany potwierdzając fakt, że był urządzeniem w stu procentach sprawnym.

Przełomowe odkrycie naukowców z Antikythera Research Team

Badania przeprowadzone przez specjalistów z Antikythera Research Team oraz publikacja, która ukazała się na ich podstawie, mają ogromne znaczenie dla pełnego odkrycia funkcji przedmiotu, zwanego mechanizmem z Antykithiry. Badacze opierali się również na wszelkich zapiskach, notatkach i wynikach badań przeprowadzanych przez naukowców od momentu wydobycia urządzenia z wraku na dnie morza. Do momentu ukończenia pracy przez Antikythera Research Team, wyniki te były jednak niekompletne, ponieważ bardzo długo niemożliwe było rozszyfrowanie zapisków pochodzących z przedniej części obudowy. Zebranie w całość informacji już znanych, rozszyfrowanie znaczenia kilku fragmentów, które wcześniej stanowiły zagadkę oraz stworzenie wysokiej jakości modeli, dzięki użyciu najnowocześniejszej technologii pozwoliło badaczom rozwiązać tajemnicę przedmiotu, który fascynował pokolenia naukowców od ponad 100 lat. Cel osiągnięty przez badaczy, można zawdzięczać współpracy między specjalistami wielu dziedzin. Wcześniejsze niepowodzenia były często spowodowane pracą nad mechanizmem grupy naukowców, badających przedmiot w jednym aspekcie. Badacze z Antikythera Research Team zdecydowali się na podejście multidyscyplinarne i przyniosło to oczekiwane rezultaty.

Znaczenie znajomości starożytnych Greków na temat ruchów planet

Mieszkańcy Hellady zapisali się na trwale w kulturze i historii świata, osiągnięciami w wielu dziedzinach. Dzieła filozofów i poetów greckich, są analizowane jakie przykłady doskonałej twórczości po dziś dzień, mimo upływu kilku tysiącleci. Starożytnych Greków kojarzymy również, jako znakomitych myślicieli, naukowców oraz wynalazców. Wyprzedzili oni epokę o wiele lat pod wieloma względami, o czym świadczy fakt że niektóre wynalazki z tamtego okresu udało się odtworzyć dopiero w XVII lub XIX wieku. Mechanizm z Antykithiry pozwala dopisać do osiągnięć narodu greckiego kolejny wielki wynalazek. To z pozoru zwykłe urządzenie wydobyte z wraku statku, spoczywające od dwóch tysięcy lat na dnie morza, świadczy o niezwykłych zdolnościach konstruktorskich wynalazców z tamtych czasów. Jest to wspaniały przykład połączenia analitycznej wiedzy z zastosowaniem praktycznym. Fakt, że starożytni Grecy interesowali się tematem astronomii i ruchów planet oraz ciał niebieskich, świadczy o tym jak szerokie posiadali zainteresowania. Przełożyło się to na wynalazek, którym jest niepozorne urządzenie z Antykithiry. Starożytnym Grekom udało się zbudować skomplikowany mechanizm, którego sposób działania, budowę i pełną funkcję udało się poznać dopiero w XXI wieku, przy zastosowaniu najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych. Urządzenie z Antykithiry jest dowodem geniuszu ludzi żyjących w tamtym okresie, a ostatnie odkrycia zespołu pracującego nad mechanizmem pozwoliły wreszcie ujawnić światu funkcję przedmiotu, tym samym odkrywając i wyjaśniając jedną z największych tajemnic, związanych z intrygującymi urządzeniami sprzed tysięcy lat. Oryginał mechanizmu spocznie najprawdopodobniej w pilnie strzeżonym muzeum w Atenach i będzie namacalnym przykładem na to, że dzięki współczesnym badaniom każda tajemnica jest możliwa do rozwiązania.

Antykithira – między Kretą a Kithirą

Antikythera lub Anticythera ( dosłownie „naprzeciwko Kythera ”) to grecka wyspa leżąca na skraju Morza Egejskiego między Kretą a Peloponezem. Od czasu reformy samorządu w 2011 r. Jest częścią gminy wyspy Kythera. Antikythera może również odnosić się do cieśniny Antikythera, przez którą zmodyfikowana woda śródziemnomorska wpływa do Morza Krety. Jego powierzchnia wynosi 20,43 kilometrów kwadratowych (7,89 mil kwadratowych), a leży 38 kilometrów (24 mil) na południowy wschód od Kythira. Jest to najodleglejsza część regionu Attyki od serca w aglomeracji ateńskiej. Ma kształt rombu, 10,5 km (6,5 mi) NNW do SSE i 3,4 km (2,1 mi) ENE do WSW. Jest to godne uwagi miejsce odkrycia mechanizmu Antikythera i historycznego wraku Antikythera. Ciekawostką jest iż w roku 2019 Grecki Kościół Prawosławny ogłosił iż nowi mieszkańcy mogą liczyć na 500 euro, czyli ok. 2100 zł miesięcznie przez co najmniej trzy lata jeśli osiedlą się na wyspie. Lokalne władze przede wszystkim poszukują piekarzy, rybaków, rolników i budowlańców. Chętni dostaną za darmo dom, działkę do uprawy i zwolnienie z podatków przez aż 5 lat! Warunkiem jest po pięciu latach utworzenie biznesu turystycznego, np. hotelik lub knajpę.

Dla zainteresowanych przeprowadzką podajemy dane kontaktowe:

Społeczność Antikythera
Antikythera, 80100
Tel: +30 2736033004
Faks: +30 2736033471

Urząd Sekretarza Wspólnoty
Kapsali, 80100 Kythera
Tel. I faks +30 2736031930

Pokoje i apartamenty do wynajęcia
Hostel miejski: 0030 27360 33004
Sofia: 0030 27360 33040 i 0030 6977870104 i 0030 6938378671
Marika: 0030 27360 38146 i +306984143996
Kalkanakos: 0030 27360 33152 i +306944602036

Filmy o mechanizmie z Antykithiry

“Co to jest mechanizm z Antykithiry” – źródła informacji:

Kosmos w mechanizmie Antikythera , ISAW Papers 4 (luty 2012), Tony Freeth i Alexander Jones
Antikythera Mechanism, National Archaeological Museum
https://www.youtube.com/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mechanizm_z_Antykithiry
https://www.rp.pl/